Służby BHP w zakładzie pracy. Obowiązki pracodawcy i pracowników w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy

Zadania z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy są czasem postrzegane jako żmudny i zbyteczny obowiązek. W rzeczywistości jednak są one niezbędne i mogą okazać się przydatne np. podczas wypadku przy pracy. Aby móc zapewnić odpowiednią ochronę zatrudnionej kadrze, w przypadkach określonych przepisami pracodawca jest zobowiązany do utworzenia tzw. służby BHP.

Jakie są podstawy prawne działania służby BHP? Kodeks pracy rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 roku

Jeśli chodzi o podstawę prawną w zakresie tworzenia i funkcjonowania służby bezpieczeństwa i higieny pracy w przedsiębiorstwie, to szczególnie istotne są dwie regulacje. Są one następujące:

• ustawa z dnia 26.06.1974 roku Kodeks pracy,
• rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2.09.1997 roku w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy.

Jakie kwestie są regulowane przez każdy z powyższych aktów prawnych?

Kodeks pracy

W przypadku ustawy Kodeks pracy kluczowy jest artykuł 237. Określa on, w jakich sytuacjach niezbędne jest stworzenie służby BHP, a kiedy wykonywanie tego typu zadań można powierzyć pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy.

W Kodeksie pracy określa się również, kiedy inspektor pracy może nakazać utworzenie lub powiększenie służby w danym zakładzie.

Rozporządzenie

Rozporządzenie z dnia 02.09.1997 roku skupia się na technicznych i organizacyjnych kwestiach związanych z funkcjonowaniem służby BHP w przedsiębiorstwie. W niniejszym akcie prawnym określono m.in. to, z ilu osób powinna składać się ta komórka organizacyjna. Ponadto, zostały precyzyjnie wskazane obowiązki pracowników odpowiedzialnych za bieżące kontrolowanie stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie.

To jeszcze nie wszystko. Rozporządzenie zawiera również szczegółowe informacje na temat wymagań kwalifikacyjnych, które muszą spełnić kandydaci chcący dbać o bezpieczeństwo na terenie przedsiębiorstwa.

Służby BHP w zakładzie pracy. Jaki jest zakres wykonywanych zadań?

Pełen katalog obowiązków, których realizacją zajmują się służby do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy, wskazano w rozporządzeniu Rady Ministrów. Organ ten wykonuje między innymi takie zadania jak:

• bieżące monitorowanie warunków pracy na terenie zakładu pracy pod kątem zgodności z przepisami BHP,
• w przypadku stwierdzenia jakichkolwiek niezgodności — niezwłoczne poinformowanie pracodawcy o uchybieniach oraz zaproponowanie własnych rozwiązań,
• aktywny udział w opracowywaniu dokumentacji technicznej dotyczącej remontu, modernizacji i przebudowy zakładu pracy bądź jego części,
• ocena planów inwestycyjnych w zakresie zgodności z przepisami dotyczącymi warunków pracy,
• prowadzenie dokumentacji związanej z wypadkami przy pracy, analiza okoliczności towarzyszących tego typu zdarzeniom i pomoc w opracowaniu działań zmniejszających ryzyko wystąpienia podobnych sytuacji w przyszłości,
• ocena stanowisk pracowniczych pod kątem ich ergonomii,
• opracowywanie oraz aktualizacja oceny ryzyka zawodowego dla istniejących oraz nowych stanowisk w danym zakładzie pracy,
• wstrzymanie pracy urządzeń, gdy może to doprowadzić do uszkodzenia zdrowia lub życia osób z najbliższego otoczenia,
• współdziałanie z innymi jednostkami, w tym np. społeczną inspekcją pracy oraz laboratoriami przeprowadzającymi badania próbek materiałów.

Liczebność służby BHP — od czego to zależy?

Przepisy określają nie tylko zakres obowiązków stojących przed pracowniczymi służbami zajmującymi się przestrzeganiem zasad BHP w przedsiębiorstwie. W regulacjach wskazuje się także, jaka powinna być minimalna liczebność tej komórki organizacyjnej.

Zgodnie z §1 rozporządzenia z dnia 02.09.1997 roku pracodawca:

• zatrudniający od 100 do 600 pracowników tworzy służbę składającą się z jednej bądź kilku osób (w zależności od indywidualnych uwarunkowań danego przedsiębiorstwa, poziomu ryzyka zawodowego itp.),
• zatrudniający ponad 600 pracowników jest zobligowany do zatrudnienia co najmniej 1 pełnoetatowego pracownika służba BHP na każdych 600 etatów.

Kiedy nie trzeba tworzyć służby BHP w firmie? Decydująca jest liczba pracowników

Tworzenie odrębnej komórki organizacyjnej nie jest konieczne, jeśli pracodawca zatrudnia poniżej 100 pracowników. W takiej sytuacji „funkcje doradcze i kontrolne” w zakresie BHP mogą zostać powierzone pracownikowi zatrudnionemu na innym stanowisku pracy.

Z kolei w sytuacji, gdy właściciel przedsiębiorstwa posiada ukończone szkolenie, może on samodzielnie zająć się realizacją zadań z tego zakresu. Jest to możliwe, jeśli pracodawca zatrudnia nie więcej niż:

• dziesięciu pracowników,
• pięćdziesięciu pracowników. W takim przypadku tworzenie odrębnej służby nie jest konieczne, jeśli dla profilu działalności firmy ustalono nie wyższą niż trzecią kategorię ryzyka.

Staż pracy i nie tylko. Jakie są wymagania kwalifikacyjne dla kandydatów do służb BHP?

Nie trzeba posiadać wykształcenia kierunkowego, by dojść do wniosku, że zakres obowiązków należących do służby BHP jest szeroki. Taki stan rzeczy oznacza, że nie powinny znajdować się w niej ludzie „z przypadku”. Wręcz przeciwnie, konieczne jest posiadanie odpowiednich kwalifikacji. Aby moc skutecznie dbać o poziom bezpieczeństwa, trzeba powierzyć wykonywanie zadań wyłącznie osobom mającym właściwe kompetencje zawodowe.

Zakres wymagań, jakie stawia się pracownikom w tym obszarze, dotyczy głównie poziomu wykształcenia oraz stażu pracy. W rozporządzeniu wyszczególniono, jakie są wymogi m.in. na takich stanowiskach jak:

• inspektor do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy,
• starszy inspektor ds. bezpieczeństwa i higieny pracy,
• specjalista ds. bezpieczeństwa i higieny pracy,
• główny specjalista do spraw BHP.

Jakie są wymagania od członków służb BHP na poszczególnych stanowiskach?

Od inspektora BHP wymaga się, by posiadał on wykształcenie wyższe (wraz z 2-letnim doświadczeniem) lub średnie (wówczas niezbędne jest 4-letnie doświadczenie zawodowe). Alternatywę stanowi posiadanie tytułu techniczka bezpieczeństwa i higieny pracy. W takim wypadku staż zawodowy nie jest konieczny. Oczywiście, nie zmienia to faktu, że takie doświadczenie wciąż warto posiadać.

Generalnie, wraz z każdym kolejnym stopniem hierarchii wymagania wobec kandydatów są coraz bardziej restrykcyjne. Przykładowo, starszy inspektor posiadający wykształcenie wyższe musi mieć dodatkowo aż czteroletnie doświadczenie zawodowe. Konieczne będzie posiadanie odpowiedniego stażu (minimum trzy lata) przez osoby posiadające zawód technika bezpieczeństwa i higieny pracy. W przypadku średniego wykształcenia minimalny wymagany staż wynosi sześć lat.

Specjalista do spraw BHP z kolei musi posiadać pięcioletnie doświadczenie, jeśli zdobył zawód technika. Z drugiej strony może on jednak posiadać wyższe wykształcenie kierunkowe (lub specjalistyczne studia podyplomowe) bez stażu zawodowego.

Oczywiste jest, że największe wymagania stawia się głównemu specjaliście w służbie BHP. Zgodnie z zapisami zawartymi w rozporządzeniu, nawet w przypadku posiadania wykształcenia wyższego musi on posiadać doświadczenie zawodowe (staż co najmniej dwuletni). Jeśli zdobyte wykształcenie wyższe nie jest jednak ściśle związane ze specjalnością BHP, minimalny staż zawodowy wynosi w tym przypadku sześć lat. W przepisach nie przewiduje się, by stanowisko głównego specjalisty BHP pełniła osoba nieposiadająca ukończonych studiów.

Działania leżące w gestii służby BHP to niedoceniany, lecz w gruncie rzeczy istotny obszar działalności przedsiębiorstwa. Nie będzie przesadą stwierdzenie, że praca ta ma interdyscyplinarny charakter. Doświadczony profesjonalista powinien posiadać wiedzę nie tylko w obszarze BHP czy prawa pracy. Ważna jest także znajomość procesów produkcyjnych oraz kwestii technicznych (w zależności od profilu działalności pracodawcy).

• Jak zostać inspektorem BHP? Wykształcenie i zarobki inspektora
• Ile zarabia inspektor BHP? Zarobki inspektora ds. BHP w 2023 roku
• Przepisy BHP – ile można ciągnąć paleciakiem? Normy dźwigania ładunku
• Czym się zajmuje Urząd Dozoru Technicznego? Jakie przepisy regulują działania UDT w zakresie dozoru?
• Znaki przeciwpożarowe. Jakie są najczęściej stosowane znaki bezpieczeństwa PPOŻ? Oznakowanie ewakuacyjne PPOŻ a normy ISO