Najważniejsze definicje i regulacje zawiera Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Zgodnie z nim praca wykonywana na powierzchni znajdującej się na wysokości co najmniej 1,0 m nad poziomem podłogi lub ziemi to praca na wysokościach. BHP ma tu szczególne znaczenie – Państwowa Inspekcja Pracy podaje, że upadek z wysokości stanowi przyczynę ok. 17% wszystkich śmiertelnych wypadków przy pracy i 33% takich zdarzeń w budownictwie. Dlatego pracownicy muszą spełniać konkretne wymagania, a na pracodawców nakłada się szereg obowiązków. Dotyczą głównie instruktażu wstępnego, nadzoru oraz akcesoriów ochronnych i asekuracji.
Definicja pracy na wysokości mówi o wykonywaniu obowiązków powyżej 1 m nad podłożem
Nie jest to jednak reguła stosowana w każdym przypadku. Obowiązujące w Polsce prawo przewiduje tutaj 2 podstawowe wyjątki. Według rozporządzenia pracą wysokościową nie są obowiązki wykonywane w poniższych okolicznościach:
- powierzchnia jest osłonięta ze wszystkich stron do wysokości co najmniej 1,5 m pełnymi ścianami lub ścianami z oknami oszklonymi;
- powierzchnia wzniesiona na wysokość powyżej 1 m wyposażona jest w inne stałe konstrukcje lub urządzenia chroniące pracownika przed upadkiem z wysokości.
W powyższych sytuacjach kodeks pracy, niezależnie od wysokości, nie pozwala na uznanie pracownika za osobę wykonującą prace wysokościowe. Tym samym nie tylko odległość od stałego podłoża decyduje o zaklasyfikowaniu danej sytuacji do opisywanej kategorii. Pracą na wysokości, w której obowiązują szczególne reguły BHP, są także zajęcia wykonywane minimum metr nad ziemią i na poniższych konstrukcjach:
- klamry;
- kominy;
- maszty;
- pomosty;
- rampy;
- rusztowania;
- słupy.
Nie każdy może wykonywać pracę na wysokościach. BHP stawia konkretne wymagania
Bezpieczeństwo pracy szczególnie niebezpiecznej ma priorytetowe znaczenie. Dlatego do wykonywania prac na wysokości niezbędne są uprawnienia wysokościowe. Można albo samodzielnie zapisać się na szkolenie zakończone egzaminem, albo postarać się o skierowanie na badania wysokościowe od potencjalnego pracodawcy. Kto może brać w nich udział i otrzymać zaświadczenie o braku przeciwwskazań? Ostatecznie prace na wysokościach mogą wykonywać osoby, które:
- ukończyły 18. rok życia;
- pomyślnie przeszły wszelkie badania lekarskie;
- zaliczyły szkolenie BHP lub ich poprzednie uprawnienia nie straciły ważności;
- znają ryzyko zawodowe, a także instrukcje i procedury obowiązujące w danym miejscu pracy;
- otrzymają środki ochrony indywidualną i przeszły szkolenie z prawidłowego posługiwania się nimi.
Uprawnienia rozróżnia się na 2 grupy – na pracę na wysokości do 3 metrów oraz na pracę na wysokości powyżej 3 m. Tych pierwszych udziela się na okres od 3 do 5 lat. W drugim przypadku ważność uprawnień skończy się po 3 latach dla pracownika do 25. roku życia lub po 2 latach dla osoby w wieku 25–50 lat. Jeżeli pracownik ma 50 lat lub więcej, badania wysokościowe powyżej 3 metrów musi przechodzić raz na rok. Ich koszt w placówkach medycyny pracy oscyluje wokół 150–250 zł.
Najistotniejsze przepisy BHP dla prac wysokościowych – organizacja pracy, obowiązki pracodawcy
Prace na wysokościach muszą być zorganizowane w taki sposób, by w żadnej sytuacji pracownik nie musiał sięgać lub wychylać się poza obrys konstrukcji, na której stoi, lub balustradę. W przepisach wyszczególniono kilka parametrów technicznych. Zgodnie z warunkami wykonywania prac na wysokości, balustrady powinny mieć poręcze ochronne umieszczone na wysokości minimum 1,1 m i krawężniki o wysokości co najmniej 0,15 m. Przestrzeń pomiędzy nimi również musi być zabezpieczona w taki sposób, by uniemożliwić wypadnięcie. Większość balustrad posiada dodatkową poprzeczkę w połowie wysokości między poręczą a krawężnikiem.
Na kierownictwo firmy, która wysyła ludzi do pracy na wysokościach, BHP nakłada szereg dodatkowych zadań. Najważniejszym zadaniem pracodawcy jest zapewnienie swoim podwładnym bezpieczeństwa i właściwego przygotowania. W praktyce oznacza to konieczność:
- zorganizowania stałego, bezpośredniego nadzoru wyznaczonych osób nad pracami na wysokości (np. w osobie kierownika budowy);
- zapewnienia asekuracji pracowników wysokościowych przez inne osoby, które w danej chwili nie zajmują się pracą na wysokości;
- nieodpłatnego wyposażenia pracowników w sprawne środki ochrony indywidualne i przeprowadzenia szkolenia z używania sprzętu chroniącego przed upadkiem;
- wprowadzenia profilaktycznych środków ochronnych (oznakowanie miejsc i stref niebezpiecznych, montaż osłon);
- dokładnego wyznaczania zadań i ich kolejności w imiennym podziale prac;
- przeprowadzenia instruktażu i omawiania wymagań BHP przy poszczególnych zadaniach na odprawie.
Praca na wysokościach. BHP wymaga, by pracownika wyposażyć w środki ochrony indywidualnej
Dobór wyposażenia zależy od rodzaju zadań oraz specyfiki miejsca pracy. Na przykład do wejścia na słup albo maszt niezbędne są szelki bezpieczeństwa z pasem biodrowym. Podczas takiej pracy w podparciu nie sprawdzą się żadne inne rozwiązania. Z kolei prace alpinistyczne wymagają zastosowania specjalistycznych uprzęży – stanowią osobną kategorię zadań i do ich wykonywania potrzebne jest specjalne, dodatkowe uprawnienie do pracy na wysokościach. BHP wymusza stosowanie także innych akcesoriów, takich jak:
- hełmy ochronne;
- zatrzaśniki;
- amortyzatory bezpieczeństwa;
- szelki bezpieczeństwa z linką bezpieczeństwa przymocowaną do stałych elementów;
- urządzenia samohamowne, wyposażone w stalową linkę lub rozwijaną taśmę włókienniczą.
Nie tylko szelki bezpieczeństwa chronią przed upadkiem z wysokości
Nawet sprzęt najlepszej jakości i dopracowane procedury zawiodą, jeśli będzie się ich używać w nieprawidłowy sposób. Lekceważąca postawa wobec zasad BHP to jedna z najczęstszych przyczyn wypadków we wszystkich rodzajach prac. W przypadku przebywania na dużych wysokościach konsekwencje są najpoważniejsze z możliwych. Skoro nawet upadek z drabiny może przyczynić się do poważnych uszkodzeń ciała, to co dopiero mówić o spadnięciu z podnośnika koszowego albo rusztowania?
Winę ponoszą tutaj obie strony – zarówno pracodawcy, jak i pracownicy. Według raportów PIP, wypadki podczas prac na wysokościach wynikają przede wszystkim z następujących sytuacji:
- brak szkoleń z zakresu BHP;
- niewłaściwe zachowania pracowników;
- tolerowanie łamania zasad bezpieczeństwa przed nadzór bezpośredni;
- zła koordynacja i nieprzemyślana organizacja prac wysokościowych;
- zły stan lub całkowity brak urządzeń ochronnych odpowiednich do tego typu robót.
Podejmujesz pracę na wysokości? BHP w obrębie rusztowań i konstrukcji budowlanych to świętość!
Posiadanie odpowiednich uprawnień i doświadczenia zawodowego nie zawsze wystarczy, by pomyślnie przejść rekrutację. Polscy pracodawcy zaczynają zwracać coraz większą uwagę na charakter kandydatów przed ich zatrudnieniem. W pracach na wysokościach BHP i inne przepisy nie rozwiążą wszystkiego. Potrzeba rozsądku, umiejętności rzetelnej oceny sytuacji, odpowiedzialności oraz skrupulatności w przestrzeganiu obowiązujących zasad. To cechy osobowościowe pożądane w takich zawodach, jak:
- pracownik budowlano-remontowy;
- konserwator linii energetycznych i telekomunikacyjnych;
- montażysta reklam;
- ratownik;
- kaskader;
- zmywacz okien (alpinistyczny czyściciel szyb).
To tylko niektóre przykłady profesji, które mieszczą się w niezwykle obszernej kategorii, jaką jest praca na wysokościach. BHP ma za zadanie sprawić, że wszyscy powrócą do swoich domów i rodzin bez poważnego uszczerbku na zdrowiu. Nadmierna rutyna i niechęć do stosowania zaostrzonych wymogów działają zgubnie. Nie bez powodu kilka lat temu skrócono maksymalną ważność uprawnień wysokościowych.
Zobacz także:- Ile można dźwigać – BHP a pracownicze normy przenoszenia ciężarów
- Przepisy BHP – ile można ciągnąć paleciakiem? Normy dźwigania ładunku
- Ile godzin można spędzać przed komputerem – BHP a praca przy komputerze
- Normy dźwigania – dopuszczalne obciążenia w transporcie ręcznym
- Środki ochrony indywidualnej i zbiorowej. Do czego służą, jakie są rodzaje?
