Mianem ergonomii określa się naukę o zasadach i metodach dopasowywania wszelkich sprzętów, urządzeń i narzędzi do cech fizycznych oraz psychicznych człowieka. Lepsze dostosowanie stanowiska i warunków pracy do możliwości anatomicznych oraz mentalnych indywidualnej osoby zwiększa komfort pracy. Wysoka ergonomia pracy przy komputerze poprawia także wydajność i stan zdrowia w perspektywie długofalowej. Na wygodę oraz efektywności pracy przy biurku wpływają m.in. odpowiednie ustawienie i wysokość blatu, pozycja ciała na krześle czy charakterystyka ekranu monitora. Długotrwała praca w nieergonomiczny sposób może mieć poważne, a do tego bolesne konsekwencje zdrowotne.
Przedstawiamy materiał opracowany na zlecenie magazynoffice.pl
Ergonomia pracy przy komputerze obejmuje wiele dziedzin warunków pracy
W ułożeniu ciała powinny przeważać kąty proste lub lekko rozwarte, np. w łokciach i kolanach. Wymagania prawne względem ergonomii stanowiska pracy komputerowej obejmują wytyczne dla:
- siedziska (krzesła, fotelu);
- biurka lub stołu;
- elementów wyposażenia stanowiska pracy (myszka, klawiatura, monitor);
- oświetlenia.
Parametry z trzech pierwszych spośród wyżej wymienionych kategorii mają w przeważającej części mierzalny charakter. Konkretne wartości znajdziesz w dalszych częściach artykułu. Natomiast związane z ergonomią pracy przy komputerze wytyczne względem oświetlenia mają nieco bardziej ogólny charakter (z jednym wyjątkiem):
- światło powinno zapewniać wygodę pracy wzrokowej;
- oświetlenie nie może wywoływać efektu olśnienia (co często oznacza konieczność montażu odpowiednich osłon i opraw);
- każde stanowisko musi mieć natężenie światła zgodne z normą PN-EN 12464-1:2004:
- dla segregowania i kopiowania – 300 luksów;
- dla pisania, obsługiwania klawiatury, przetwarzania danych – 500 lx.
Najważniejsze zasady ergonomii pracy przy komputerze – biurowe BHP
Minimalne wymogi dla stanowiska komputerowego określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1 grudnia 1998 r. o bezpieczeństwie i higienie pracy w miejscach wyposażonych w monitory ekranowe. Zgodnie z zasadami BHP, każdy pracownik powinien mieć do dyspozycji minimum 2 m powierzchni i 13 m objętości przestrzeni pomieszczenia, w którym wykonuje swoje obowiązki. Ważne jest także zapewnienie poczucia bezpieczeństwa w środowisku pracy biurowej. Odległość między osobami siedzącymi na wprost nie powinna być mniejsza, niż 1,2 m. Nie należy lokować stanowiska w taki sposób, by pracownik siedział plecami do drzwi.
Nawet najwyższy poziom ergonomii pracy przy komputerze nie zneutralizuje całkowicie wszystkich potencjalnych zagrożeń. Dlatego w rozporządzeniu ujęto wytyczne dotyczące czasu. Po każdej godzinie nieprzerwanej pracy siedzącej i wpatrywania się w ekran pracownikowi przysługuje 5 minut przerwy, np. na ćwiczenia rozluźniające mięśnie. Pracodawca może wprowadzić chwilową zmianę obowiązków na takie, które nie obciążają oczu i wykonuje się je w innej pozycji ciała. Natomiast kobiety w ciąży mogą pracować przy komputerze maks. 4 h na dobę – związanego z tym wzrostu ryzyka poronienia nie zmniejszy nawet najlepiej zorganizowane stanowisko pracy.
Ergonomiczne krzesło – kąt pochylenia oparcia, regulacja wysokości siedziska, podłokietniki
Pozycja siedząca znacznie mocniej obciąża kręgosłup, niż stanie na nogach. Dotyczy to zwłaszcza odcinka lędźwiowego. Jeśli nie zadba się o ergonomię pracy przy komputerze i odpowiednie krzesło, może dojść do następujących problemów zdrowotnych:
- usztywnienie mięśni;
- problemy z krążeniem w kończynach dolnych;
- zwyrodnienia w obszarze krzyża, ud, szyi i barków;
- CTD (CumulativeTrauma Disorders) – urazów psychofizycznych wywołanych biomechanicznym, stałym oddziaływaniem na konkretną część ciała.
Krzesło do ergonomicznego miejsca pracy spełnia normy NEN-EN 1335-1 lub bardziej restrykcyjne standardy NPR 1813:2003. Warto podkreślić fakt, że zalecany kąt między oparciem a siedziskiem na poziomie miednicy musi być mniejszy niż 90 stopni, co zapewnia lepsze dopasowanie do anatomicznego profilu kręgosłupa. Wielu producentów stosuje w tym miejscu regulowane podpórki pod plecy. Ergonomiczne krzesło do pracy przed komputerem posiada również:
- stabilną, pięcioramienną podporę na jezdnych kółkach z funkcją blokady;
- funkcję pełnego obrotu wokół własnej osi;
- mechanizmy dające możliwość regulacji wysokości siedziska w zakresie 40–50 cm od podłogi;
- oparcie, które da się odchylić o 5° do przodu i 30° do tyłu;
- wygodne i regulowane podłokietniki o powierzchni roboczej dostosowanej do budowy przedramienia użytkownika.
Ergonomia pracy przy komputerze – ustawienie biurka, miejsce pracy monitora na blacie
Główny mebel na stanowisku powinien stać w odległości ok. 1 m od okna. W taki sposób, by ekran znajdował się za lub obok głównego źródła światła. Ważne, by biurko było odpowiednio głębokie i wraz z ustawieniem sprzętów nie wymuszało na użytkowniku przyjmowania nienaturalnych pozycji – np. podciągania kolan czy odrywania stóp od podłoża. Dla poprawy ergonomii pracy przy komputerze można wykorzystać podnóżek. Akcesoria w standardzie DIN 4556 mają:
- minimum 45 x 35 cm powierzchni oparcia;
- przynajmniej 11-centrymetrowy zakres regulacji;
- kąt nachylenia 5–15°.
Blat biurka i monitor należy ustawić w taki sposób, aby górna krawędź ekranu znajdowała się na wysokości linii wzroku przy prawidłowej pozycji na krześle. Monitor warto delikatnie odchylić do tyłu – w ten sposób oczy lepiej odbierają obrazy, zmniejsza się także obciążenie na szyję i kark. Poniżej pozostałe zalecenia ergonomii w pracy z komputerem dla biurek i ekranów:
- blat powinien znajdować się na wysokości łokci lub nieco poniżej;
- jego powierzchnia powinna być matowa i jasna (500 lx);
- między oczami a monitorem należy zachować 40–75 cm odstępu (niektórzy zalecają odległość co najmniej 60 cm);
- optymalny kąt patrzenia na ekran to 20–50° między linią wysokości oczu a linią wzroku skierowanego na środek wyświetlacza;
- parametry i ustawienia monitora:
- piksele wielkości 0,25–0,28 mm;
- kontrast 1000:1;
- jasność co najmniej jasność min. 250 cd/m² (więcej w jaśniejszych biurach);
- regulacja ekranu lub przestawienie monitora na biurku – min. 20° do tyłu, 5° do przodu, 60° w każdym kierunku na boki;
- matowa, jasna obudowa;
- odczytywanie znaków nie wymaga wytężania wzroku (użytkownik musi samodzielnie dopasować rozdzielczość i rozmiar znaków).
Ergonomia w pracy – myszka i klawiatura a nadgarstki na stanowisku pracy z komputerem
Każdy sprzęt potrzebny w miejscu pracy przy komputerze wymaga przemyślanego położenia. Podczas pracy z myszką trzeba uważać na zbyt długie pozostawanie ramion w jednej pozycji i skręcanie dłoni. Podczas sięgania po dokumenty przydaje się specjalna podstawka. Ergonomia pracy przy komputerze wymaga, by oglądane papiery układać w jednej linii z klawiaturą. Powierzchnia czytania i pisania powinna być identyczna i lekko nachylona w kierunku użytkownika (0–15°).
Odległość między krawędzią klawiatury a krańcem blatu na biurku powinna wynosić co najmniej 10 cm. Nieprawidłowe ułożenie rąk może doprowadzić do zespołu cieśni nadgarstka. Warto pamiętać o specyfikacji technicznej urządzeń do pisania. Ergonomiczna klawiatura charakteryzuje się następującymi cechami:
- użytkownik ma możliwość ustawienia kąta nachylenia;
- oznaczenia klawiszy są czyste i kontrastują z ich kolorem;
- powierzchnia nie odbija światła;
- wysokość (mierzona między środkowym rzędem klawiszy A–S a blatem) nie przekracza 3 cm;
- odległość między klawiszami wynosi min. 1,9 cm;
- wyczuwalna rejestracja akcji przez urządzenie – brak oporu lub słyszalnego dźwięku klawiszy sprawia, że użytkownik uderza w klawiaturę nawet 4 razy mocniej, niż faktycznie potrzeba.
Ergonomiczne stanowisko pracy przy komputerze poprawia komfort i wydajność
Wyżej wymienione zasady warto stosować zarówno w biurze, jak też we własnym domu. Dzięki właściwej ergonomii pracy przy komputerze możesz także lepiej się zrelaksować w wolnych chwilach. Na przykład oglądając filmy i seriale, słuchając muzyki, przeglądając wiadomości ze świata czy podczas grania. Ergonomiczne sprzęty oraz zasady ich użytkowania nie służą wyłącznie zwiększaniu wydajności pracy!
Zobacz także:- Ile godzin można spędzać przed komputerem – BHP a praca przy komputerze
- Normy dźwigania – dopuszczalne obciążenia w transporcie ręcznym
- BHP spawacza – środki bezpieczeństwa dla spawacza
- Zagrożenia fizyczne – uciążliwe i szkodliwe czynniki w środowisku pracy
- Czynniki szkodliwe i uciążliwe w środowisku pracy – dowiedz się, czym są badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia
