Choroba zawodowa może przytrafić się każdemu. Są jednak zawody, które są bardziej narażone na czynniki szkodliwe dla zdrowia występujące w środowisku pracy. Podleganie oddziaływaniu na niebezpieczne czynniki określa się mianem narażenia zawodowego. Sprawdź, jakie mogą być przyczyny powstawania choroby zawodowej, kto wszczyna postępowanie i wydaje orzeczenie o rozpoznaniu choroby oraz jakie obowiązki ciążą na pracodawcy!
Czym jest choroba zawodowa? – definicja
Zgodnie z artykułem 235 (1) Kodeksu pracy:
- „Za chorobę zawodową uważa się chorobę, wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych narażeniem zawodowym”.
Warto zauważyć, że zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2019 r. w sprawie chorób zawodowych, chorobę zawodową można stwierdzić także po zakończeniu świadczenia pracy (pod warunkiem udokumentowanych objawów chorobowych).
Podejrzenie choroby zawodowej – obowiązki pracodawcy
Podejrzenie o wystąpienie choroby zawodowej może zgłosić nie tylko pracownik lub były pracownik po zakończeniu pracy w takim narażeniu, ale również lekarz sprawujący nad nim profilaktyczną opiekę, a nawet sam pracodawca. W razie zgłaszania przez pracownika niepokojących objawów choroby, na pracodawcy ciąży obowiązek zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej do:
- właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego;
- właściwego okręgowego inspektora pracy.
Jeśli jednak objawy zostaną zauważone po ustaniu zatrudnienia, były pracownik musi sam skierować sprawę do właściwych inspektoratów.
Obowiązki zatrudniającego po faktycznym rozpoznaniu choroby
W przypadku potwierdzenia choroby wynikającej z narażenia na czynniki szkodliwe w środowisku pracy na pracodawcy również ciążą pewne obowiązki. Zatrudniający powinien ustalić:
- przyczyny powstania choroby zawodowej;
- charakter choroby;
- wymiar zagrożenia chorobą.
Co więcej, pracodawca musi niezwłocznie wyeliminować czynniki szkodzące lub zastosować właściwe środki zapobiegawcze. Zatrudniający ma obowiązek bezwzględnie realizować wszystkie zalecenia lekarskie i prowadzić rejestr, który obejmuje wszystkie wcześniejsze zachorowania.
Rozpoznanie choroby zawodowej przez lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną
Lekarz rodzinny po rozpoznaniu objawów wskazujących na chorobę spowodowaną czynnikami w miejscu pracy nie może samodzielnie postawić takiej diagnozy. Podobnie jak w przypadku zgłaszania podejrzenia przez pracodawcę, lekarz ma obowiązek wypełnienia formularza „Zgłoszenie podejrzenie choroby zawodowej” i dostarczenia go do właściwego okręgowego inspektora pracy oraz państwowego inspektora sanitarnego. Właściwość ustala się według miejsca wykonywania pracy przez pracownika lub według krajowej siedziby pracodawcy.
Zgłoszenie choroby zawodowej – procedura
Postępowanie o stwierdzenie lub brak podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej ma określone procedury. Państwowy inspektor sanitarny wszczyna postępowanie na wniosek pracownika, pracodawcy lub lekarza rodzinnego. Pierwszym etapem jest skierowanie chorej osoby na badania do właściwej jednostki orzeczniczej I stopnia:
- poradni chorób zawodowych Wojewódzkich Ośrodków Medycyny Pracy;
- kliniki lub poradni chorób zawodowych Uniwersytetów Medycznych;
- poradni chorób zakaźnych Wojewódzkich Ośrodków Medycyny Pracy;
- jednostki organizacyjnej zakładów opieki zdrowotnej, w której nastąpiła hospitalizacja.
Orzeczenie w zakresie zawodowych chorób
Chorobę spowodowaną warunkami i czynnikami w miejscu pracy może stwierdzić wyłącznie lekarz medycyny pracy zatrudniony w jednej z jednostek orzeczniczych I stopnia. Od tych orzeczeń mogą odwołać się lekarze pracujący w jednostkach orzeczniczych II stopnia, czyli w oddziałach badawczo-rozwojowych w dziedzinie medycyny pracy. Końcowe orzeczenie lekarskie powinno być przesłane do właściwego państwowego inspektora sanitarnego, pracownika i osoby, która zgłosiła podejrzenie wystąpienia choroby.
Orzeczenie lekarskie o rozpoznaniu choroby zawodowej lub o braku podstaw do rozpoznania
Od orzeczenia o rozpoznaniu choroby zawodowej lub jej braku przysługuje prawo do odwołania. Dotyczy to wyłącznie orzeczenia wydanego w jednostce I stopnia. Pracownik ma 14 dni od daty otrzymania orzeczenia, aby zgłosić sprzeciw. Podobnie sytuacja wygląda w przypadku otrzymania decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej od państwowego inspektora sanitarnego. Również możliwe jest odwołanie w terminie 14 dni. Jeśli jednak stwierdzenie choroby zawodowej lub decyzja o jej braku zostały wydane w jednostce orzeczniczej II stopnia, pokrzywdzonemu nie przysługuje prawo do odwołania.
Stwierdzenie choroby zawodowej pracownika
Jeśli rozpoznanie choroby zostanie potwierdzone stosownym orzeczeniem, pracodawca zobowiązany jest do przeniesienia pracownika do innej pracy, w której nie będzie on narażony na działanie szkodliwych czynników. W orzeczeniu powinna znaleźć się informacja o wymaganym czasie trwania obowiązków służbowych w innym środowisku pracy. Przez okres nieprzekraczający 6 miesięcy pracodawca nie może obniżyć pensji pracownika, nawet jeżeli na nowym stanowisku oferowane jest niższe wynagrodzenie. Zatrudniający musi również prowadzić rejestr przypadków wystąpienia chorób i przechowywać go przez 10 lat.
Dokumentowanie zawodowych chorób oraz ich skutków
W rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób zostały określone wzory formularzy. W postępowaniu dotyczącym stwierdzania chorób wynikających z narażenia zawodowego stosuje się następujące druki:
- zgłoszenie podejrzenia choroby;
- skierowanie na badania;
- skierowanie na badania przez państwowego powiatowego inspektora sanitarnego;
- karta oceny narażenia zawodowego;
- orzeczenie lekarskie o braku podstaw lub rozpoznaniu choroby;
- decyzja o braku podstaw lub stwierdzeniu choroby;
- karta stwierdzenia choroby;
- zawiadomienie o skutkach choroby.
Wykaz chorób zawodowych
Wykaz chorób znajduje się w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 roku. Zalicza się do nich m.in.:
- zatrucia substancjami chemicznymi;
- gorączka metaliczna;
- pylica płuc;
- choroby wywołane pyłem azbestu;
- astma oskrzelowa;
- ostre reakcje alergiczne;
- beryloza;
- alergiczny nieżyt nosa;
- choroby skóry;
- choroby układu ruchu;
- obustronny trwały odbiorczy ubytek słuchu;
- przewlekłe choroby narządu głosu
W rozporządzeniu znajduje się także okres, w którym wystąpienie objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania i stwierdzania chorób zawodowych nawet po ustaniu zatrudnienia.
Odszkodowanie i renta
Renta z ZUS-u z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową przysługuje osobom, które stały się całkowicie niezdolne do pracy i niezdolność została spowodowana działaniem czynników szkodliwych w miejscu pracy lub sposobem wykonywania pracy. Jeśli jednak pracownik stał się niezdolny do wykonywania dotychczasowej pracy ze względu na środowisko pracy lub sposób wykonywania, ale nie został uznany za niezdolnego do pracy w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach – zasiłek rentowy nie przysługuje.
Jednorazowe odszkodowanie z ZUS-u
Zgodnie z art. 11 ustawy z dnia 30 października 2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób:
- „Jeśli rozpoznawanie choroby zawodowej pracownika nastąpiło w okresie jego zatrudnienia w narażeniu lub został dotrzymany termin, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej oraz nastąpiła niezdolność do pracy wskutek czynników drażniących, a także pracownik doznał stałego uszczerbku na zdrowiu, przysługuje mu jednorazowe odszkodowanie”.
Wiesz już, czym jest choroba zawodowa i w jaki sposób powinno się ją zgłaszać do odpowiednich organów. Jeśli postępowanie w sprawie rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych potwierdziło słuszność zgłoszenia, bardzo ważne jest szybkie zakończenie pracy w narażeniu zawodowym. Pracodawca ma obowiązek oddelegowania pracownika na inne stanowisko. Pamiętaj również o możliwości uzyskania renty i odszkodowania.
Zobacz także:- Wypadki przy pracy oraz chorobowe, czyli art. 237 KP
- Art. 231 KP — jaka jest jego treść i do czego zobowiązuje on przedsiębiorcę?
- Co to jest ryzyko zawodowe? BHP a ocena ryzyka zawodowego
- Czynniki uciążliwe w środowisku pracy – jakie czynniki niebezpieczne mogą występować w środowisku pracy? Poznaj zasady BHP!
- Art. 229 KP, czyli kiedy niezbędna jest profilaktyka ochrony zdrowia?
